Obecna sytuacja – epidemia koronawirusa – wymusiła na polskim ustawodawcy wprowadzanie nowych, tymczasowych regulacji prawnych. I tak ustawą z dnia 2 marca 2020 r. wdrożono szczególne rozwiązania dotyczące zapobiegania, przeciwdziałania i zwalczania COVID-19. Dotyczą one w szczególności pracy zdalnej, zasad otrzymywania przez ubezpieczonych dodatkowego zasiłku opiekuńczego, maksym. cen produktów leczniczych, zasad kontroli bezpieczeństwa czy finansowania świadczeń zdrowotnych związanych z przeciwdziałaniem COVID-19.
Poniżej krótko omówię te kwestie, które budzą najwięcej wątpliwości z perspektywy pracownika, pracodawcy i rodzica. Mianowicie: pracę zdalną, zasiłek opiekuńczy oraz nieobecność pracownika w miejscu pracy z powodu kwarantanny lub choroby.
Praca zdalna
Zgodnie art. 3 „ustawy koronowirusowej” (obowiązującym przez 180 dni licząc od 8 marca 2020 r.) pracodawca może zlecić pracownikowi pracę poza miejscem pracy. Przepisy nie nakazują, że ma być to miejsce zamieszkania pracownika czy miasto, w którym znajduje się siedziba pracodawcy. Nie przewidziano również specjalnej formy, jakiej zachowania wymaga zlecenie pracy zdalnej. Może więc to być ustne polecenie.
Z ostrożności, zarówno z perspektywy pracodawcy jak i pracownika, warto udokumentować fakt zlecenia pracy zdalnej, np. wysyłając odpowiednie pismo lub e-mail do pracownika.
Rodzaj, czas pracy i wynagrodzenie powinny odpowiadać zakresowi wynikającemu z umowy o pracę. Niezmienne pozostają również kodeksowe regulacje dotyczące pracy nadliczbowej i dyżurów. Ewentualne modyfikacje zakresu czynności wymagają zgody pracownika.
Co ważne, zlecając pracę zdalną, pracodawca powinien wziąć pod uwagę takie kwestie jak:
- zapewnienie odpowiednich narzędzi do pracy (sprzęt komputerowy, oprogramowanie),
- ustalenie sposobu rozliczania kosztów (Internet, media),
- przestrzeganie zasad bhp,
- przestrzenie zasad dot. ochrony danych osobowych i bezpieczeństwa systemów informatycznych.
W przypadku, gdy pracodawca nie zapewnia pracownikowi oddelegowanemu do pracy zdalnej niezbędnych do jej wykonywania narzędzi, pracownik nie ma obowiązku korzystania z prywatnych urządzeń. Wszelkie koszty pracy nadal pozostają po stronie pracodawcy! Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby pracodawca i pracownik zawarli porozumienie, a w nim określili zasady korzystania ze sprzętu pracownika oraz ponoszenia innych dodatkowych kosztów. W celu uniknięcia ewentualnych nieporozumień, warto takie porozumienie utrwalić na piśmie (albo chociaż w formie korespondencji mailowej). Nie należy jednak zapominać, że prywatny komputer pracownika niekoniecznie musi spełniać wymagane standardy. W szczególności w zakresie bezpieczeństwa systemów informatycznych i poufności danych osobowych. Pamiętajmy jednak, że ryzyko ewentualnych naruszeń bezpieczeństwa nadal pozostanie po stronie pracodawcy.
Dodam, że porady dotyczące środków bezpieczeństwa danych osobowych podczas pracy zdalnej znajdziesz pod adresem strony internetowej UODO.
Zasiłek opiekuńczy
2) dzieckiem do ukończenia 8 roku życia w razie:
- nieprzewidzianego zamknięcia szkoły, przedszkola czy żłobka, do którego dziecko uczęszcza oraz choroby niani z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 lub dziennego opiekuna,
- porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki oraz
- pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.
W sytuacjach określonych powyzej, ZUS (a nie pracodawca) wypłaci ubezpieczonemu świadczenie w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku. Taki zasiłek może być pobierany w maksymalnej ilości 60 dni w roku.
Aby otrzymać ww. zasiłek, należy złożyć do ZUS odpowiednie dokumenty, do których odsyłam na stronę ZUS.
Wnioski o zasiłek opiekuńczy (składane osobiście/przez płatnika składek/przez lekarza) mogą wpływać do ZUS w formie elektronicznej przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS. Wystarczy mieć/założyć Profil Zaufany.
Nowy (specjalny) zasiłek opiekuńczy
Choroba, kwarantanna i izolacja
Za czas niezdolności do pracy powstałej na skutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, która trwa łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego (a w przypadku osoby powyżej 50 r. ż. do 14 dni) pracownik ma prawo otrzymać 80 % wynagrodzenia. Takie wynagrodzenie wypłaca pracodawca (art. 92 kodeksu pracy).
Po upływie 33 dni (i odpowiednio 14 dni w przypadku pracownika powyżej 50 r. ż.) niezdolności do pracy, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy. Taki zasiłek finansowany jest ze środków ZUS.
Co istotne w obecnej sytuacji, wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy przysługuje nie tylko chorym, ale również osobom, które zostały poddane kwarantannie lub izolacji. Decyzję o kwarantannie/izolacji może wydać państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny i można ją dostarczyć do pracodawcy (lub do placówki ZUS) po okresie odosobnienia.
Dobrowolne powstrzymanie się od pracy, bez decyzji inspektora lub zaświadczenia lekarskiego, nie skutkuje prawem żądania wypłaty świadczeń pieniężnych.
Jeśli zaś kwarantanny lub izolacji wymaga dziecko pracownika, wówczas sytuacja jest zbliżona do tej, która ma miejsce przy chorobie dziecka. Wówczas pracownik uprawniony będzie do powstrzymania się od pracy celem osobistej opieki nad dzieckiem i otrzymania zasiłku opiekuńczego.
Podsumowanie
Wyjątkowa sytuacja wymaga wyjątkowych rozwiązań. Mają one charakter czasowy i wymagają bieżącej aktualizacji. Bardzo prawdopodobne jest to, że w przeciągu najbliższych dni powstaną nowe rozwiązania i mechanizmy, celem zapobieżenia negatywnych skutków epidemii.
Na chwilę obecną ubezpieczeni (pracownicy, ale też zleceniobiorcy czy przedsiębiorcy) mogą skorzystać ze specjalnego zasiłku opiekuńczego na dziecko do lat 8, którego placówka edukacyjna została zamknięta w związku z epidemią COVID-19. W przypadku zachorowań, kwarantanny czy izolacji – ubezpieczeni w okresie nie wykonywania pracy mogą uzyskać odpowiednio wynagrodzenie chorobowe, zasiłek chorobowy czy zasiłek opiekuńczy.
Ponadto, innowacyjnym, jak na nasze dotychczasowe standardy, jest wprowadzenie możliwości zlecenia pracownikowi pracy zdalnej.
Prawdopodobnie kolejne dni przyniosą nowe regulacje – firmy czekają na wprowadzenie tzw. „pakietu osłonnego” dla przedsiębiorców.
Podstawa prawna
Ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r. (Dz.U. 2020 r. poz. 374)
Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa z dnia 25 czerwca 1999 r. (tj. z dnia 15 marca 2019 r. ,Dz.U. z 2019 r. poz. 645).
Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (tj. z dnia 16 maja 2019 r.; Dz.U. z 2019 r. poz. 1040)
Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dnia 5 grudnia 2008 r. (Dz.U. Nr 234, poz. 1570).