Stosowanie RODO budzi wiele praktycznych wątpliwości po stronie placówek medycznych. Jedną z nich jest praktyczna realizacja „prawa do kopii danych osobowych” w powiązaniu z funkcjonującym w prawie medycznym „prawie dostępu do dokumentacji medycznej”. Lekarze zastanawiają się w jaki sposób prawidłowo realizować uprawnienia pacjentów oraz kiedy naliczać opłaty za udostępnione kopie historii choroby. I nie chodzi tu wyłącznie o kwestie finansowe, ale przede wszystkim organizacyjno – techniczne. Szczególnie wówczas, gdy lekarz jest sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem…
Wniosek pacjenta – dwa uprawnienia
Jeśli pacjent wystąpi z wnioskiem o udostępnienie kopii danych osobowych powołując się na RODO (a konkretnie na art. 15 ust. 3) administrator ma obowiązek dostarczyć mu kopię danych osobowych podlegających przetwarzaniu. Pierwsza kopia powinna zostać udostępniona bezpłatnie. Za wszelkie kolejne administrator może pobrać opłatę w rozsądnej wysokości wynikającej z kosztów administracyjnych.
W przypadku, gdy pacjent zwróci się o wydanie kopii historii choroby będziemy mieli do czynienia z udostępnieniem dokumentacji medycznej na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Jest to jedno z podstawowych praw pacjenta gwarantujące dostęp do informacji o stanie zdrowia i udzielonych świadczeniach zdrowotnych. O tym kto i na jakich zasadach może uzyskać takie informacje pisałam tutaj. Dodam, że w przypadku udostępniania dokumentacji medycznej w oparciu o ww. ustawę podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może każdorazowo pobrać opłatę za wydane odpisy lub kopie, której maksymalną wysokość określa art. 28 ustawy.
Mamy zatem do czynienia z dwoma niezależnymi uprawnieniami. Ich źródłem są odmienne przepisy prawa. Ponadto, służą realizacji różnych celów. Prawo do kopii danych pozwala osobie fizycznej zweryfikować zgodność przetwarzania jej danych z obowiązującym prawem. Natomiast prawo dostępu do dokumentacji medycznej ma znacznie szerszy charakter. Nie ogranicza się wyłącznie do pojęcia danych osobowych, a jego realizacja pozwala na pozyskanie szerszego katalogu informacji.
Kopia danych w postaci kopii dokumentacji medycznej
Kopia danych osobowych to nie to samo co kopia dokumentacji medycznej!
Udostępniając pacjentowi kopię danych osobowych lekarz nie jest wprost zobowiązany do kserowania historii choroby. Realizacja uprawnienia z Rodo może ograniczyć się wyłącznie do treści danych osobowych bez konieczności udostępniania całego nośnika. Przepisy unijnego rozporządzenia mówią bowiem o kopii danych osobowych, a nie o kopii nośnika, na którym dane się znajdują. Ponadto, dokumentacja medyczna może zawierać również inne informacje, które nie są danymi osobowymi w rozumieniu art. 4 pkt 1 RODO.
W związku z powyższym, pacjent – powołując się art. 15 Rodo – może żądać kopii danych, a nie kopii dokumentacji medycznej.
Sporządzenie kopii dokumentacji medycznej jest jedną z prawnie dostępnych form pozyskania informacji o stanie zdrowia pacjenta i udzielonych mu świadczeniach zdrowotnych, o których mowa w art. 27 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Przy czym w praktyce może również stanowić sposób realizacji uprawnienia do kopii danych osobowych.
Terminy realizacji uprawnień
W przypadku wniosku o wydanie kopii danych osobowych na podstawie RODO administrator bez zbędnej zwłoki – a w każdym razie w terminie miesiąca od otrzymania żądania – udziela osobie, której dane dotyczą, informacji o działaniach podjętych w związku z żądaniem. Termin może ulec przedłużeniu o kolejne dwa miesiące z uwagi na skomplikowany charakter żądania lub liczbę żądań. Przy czym administrator informuje wnioskującego o opóźnieniu i jego powodach w terminie miesiąca od otrzymania żądania.
Realizacja prawa dostępu do dokumentacji medycznej powinna nastąpić bez zbędnej zwłoki.
Sposoby realizacji uprawnień
Pacjent ma prawo dokonania wyboru, z którego uprawnienia chce skorzystać: prawa do kopii danych osobowych czy prawa dostępu do dokumentacji medycznej.
Jeśli pacjent wystąpi z wnioskiem o wydanie kopi danych osobowych, o tym w jakiej formie dane zostaną mu udostępnione ostatecznie decyduje administrator. W praktyce oznacza to, że może ale nie musi wydawać pacjentowi kompletnej kopii dokumentacji medycznej.
W przypadku realizacji prawa dostępu do dokumentacji medycznej wydanie jej kopii dokumentacji jest uregulowane ustawowo. Art. 27 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta mówi wprost, że dokumentacja medyczna jest udostępniana do wglądu, przez sporządzenie odpisu, wyciągu, wydruku, wydania oryginału za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu (na żądanie organów władzy publicznej albo sądów powszechnych, a także w przypadku gdy zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta) czy też poprzez udostępnienie na informatycznym nośniku lub za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. W niniejszym kontekście przepisy nie przewidują po stronie lekarza swobody w doborze formy realizacji uprawnienia pacjenta. O formie decyduje wnioskujący w oparciu o właściwe przepisy prawa.
Odnośnie swobody wyboru formy kopii danych udostępnianej przez administratora tożsame stanowisko znajdziemy w komunikacie zamieszczonym na stronie internetowej Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Cytując: (…) Jeżeli pacjent zwróci się do lekarza bądź do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych o kopię przetwarzanych danych osobowych, podmioty te podejmują decyzję, w jaki sposób zrealizują to uprawnienie. Mogą one wówczas dokonać wyboru, czy udostępnią kopię dokumentacji medycznej, czy też udostępnią kopię danych zawartych w dokumentacji medycznej. W wielu przypadkach podmioty te mogą zdecydować się na sporządzenie kopii dokumentacji medycznej, gdyż będzie to dla nich najprostsza forma realizacji prawa pacjenta, a zarazem wywiązania się ciążącego na nich obowiązku.
Stanowiska Rzecznika Praw Pacjenta i UODO
W dniu 21 czerwca 2018 r. Rzecznik Praw Pacjenta przedstawił swój pogląd w sprawie prawa pacjenta do kopii danych osobowych w komunikacie skierowanym do podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Z jego treści wynikało, że dostarczenie kopii danych nie może być dokonane bez udostępnienia dokumentacji. Rzecznik uznał, że nie można rozdzielić nośnika danych od samych danych, a żądanie wydania kopii danych osobowych przetwarzanych w dokumentacji medycznej powinno powodować powstanie obowiązku udostępnienia pacjentowi wszystkich stron tej dokumentacji.
Powyższy pogląd wywołał dyskusję w temacie i zrodził pewne obawy po stronie medyków. W szczególności dotyczyły one masowego korzystania z „darmowego prawa do kopii dokumentacji medycznej”. Co w konsekwencji mogłoby znacznie obciążyć czasowo i finansowo podmioty świadczące usługi medyczne, a w niektórych sytuacjach nawet nosić znamiona nadużycia prawa.
Z odsieczą przyszedł Urząd Ochrony Danych Osobowych, który w dniu 27.07.2018 r. opublikował na swojej stronie internetowej komentarz w sprawie realizacji prawa pacjenta do otrzymania kopii danych osobowych oraz kopii dokumentacji medycznej. Znajdziemy w nim następujące stwierdzenie: (…) Są to dwa różne prawa i służą różnym celom. Mogą, lecz nie zawsze muszą, być realizowane w odmienny sposób”, ” (…) W przypadku udostępniania kopii danych osobowych przetwarzanych w dokumentacji medycznej podstawowe znaczenie ma treść danych. RODO nie posługuje się pojęciem udostępniania kopii dokumentów zawierających dane osobowe, jest w nim natomiast używane pojęcie kopii danych. Ponadto, podkreślono, że jeżeli pacjent nie wskaże, że wnioskuje o realizację prawa na gruncie RODO, to udostępnienie dokumentacji medycznej powinno się odbyć na zasadach określonych w u.p.p. Tym samym nie podzielono opinii Rzecznika Praw Pacjenta co do poglądu kopia danych = kopia dokumentacji medycznej.
W dniu 6.08.2018 r. na stronie internetowej Rzecznika Praw Pacjenta zamieszczono komunikat z prośbą prośba o zgłaszanie uwag i wątpliwości dotyczących stosowania art. 15 ust. 3 RODO w zakresie udostępnienia pacjentom kopii ich danych zawartych w dokumentacji medycznej. Informacje mają posłużyć do analizy wskazanego zagadnienia, o której wynikach Rzecznik Praw Pacjenta poinformuje odrębnym komunikatem.
Aktualizacja – zmiany po 4 maja 2019 r.
Od 4 maja 2019 r. – na skutek zmian prawnych – udostępnienie po raz pierwszy dokumentacji medycznej jest bezpłatne! To efekt zmian po wejściu w życie ustawy, która wdraża RODO i zmienia przepisy sektorowe. Oznacza to, że ustawodawca przychylił się do stanowiska Rzecznika Praw Pacjentów. W praktyce oznacza to, że pierwszą kopię dokumentacji medycznej pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy otrzyma za darmo. Za kolejne kopie zapłaci na dotychczasowych zasadach.
Podsumowanie
Okazuje się, że praktyczne stosowanie Rodo w kontekście regulacji szczególnych właściwych prawu medycznemu nie jest zadaniem łatwym. Zwłaszcza dla tych gabinetów i placówek, które do czasu wejścia w życie nowych przepisów o ochronie danych osobowych nie do końca wiedziały jak realizować prawa pacjentów dotyczące dostępu do informacji o stanie zdrowia i udzielonych świadczeniach. Dlatego też przy wdrażaniu Rodo w służbie zdrowia niezbędna jest wiedza z zakresu prawa medycznego oraz ustalenie jasnych procedur realizacji poszczególnych uprawnień. Tak, aby nie tracić czasu na analizy poszczególnych wniosków i skupić się na leczeniu.
Źródła
Strona internetowa Urzędu Ochrony Danych Osobowych
Strona internetowa Rzecznika Praw Pacjenta
