Darowizna w rodzinie

Brak komentarzy

Być może należysz do grupy szczęśliwie obdarowanych, albo zamierzasz przekazać darowiznę osobie bliskiej? Może jest to dom lub mieszkanie otrzymane od dziadków albo samochód od rodziców. A może wspomogłeś kogoś bliskiego w potrzebie i zastanawiasz się, czy każdą kwotę pieniężną można przelać na czyjeś konto? Masz wątpliwości, czy taka czynność rodzi jakieś obowiązki prawne? Jeśli dotyczy Cie  temat darowizny w rodzinie, to wyjaśnię Ci, czym jest darowizna i czy może być odwołana. Napiszę, jak wygląda opodatkowanie darowizny oraz jakich formalności należy dopełnić, by skorzystać z ulg podatkowych.

Darowizna

Darowizna ma postać umowy zawieranej pomiędzy darczyńcą a obdarowanym. Polega na tym, że darczyńca zobowiązuje się nieodpłatnie przekazać na rzecz obdarowanego świadczenie pochodzące z jego majątku.

Zasadniczo darowizna powinna być złożona w formie aktu notarialnego. Jednakże niezachowanie tej formy nie powoduje jej nieważności, jeśli świadczenie będące przedmiotem darowizny zostało spełnione (np. rzecz została przekazana obdarowanemu). Wyjątek stanowią sytuacje, gdy przepisy prawne, ze względu na przedmiot darowizny, wymagają szczególnej formy. Na przykład: darowizna nieruchomości – wówczas akt notarialny jest obowiązkowy.

Odwołanie darowizny niewykonanej

Darczyńca może odwołać darowiznę, która nie została jeszcze wykonana. Może to mieć miejsce w sytuacji, gdy po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania (odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb) albo bez uszczerbku dla ciążących na nim obowiązków alimentacyjnych.

Odwołanie darowizny wykonanej

Jeśli obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności, darczyńca może odwołać darowiznę nawet wówczas, gdy została już wykonana. Pojęcie rażącej niewdzięczności należy interpretować w sposób indywidualny, ale mówiąc ogólnie chodzi tu o postępowanie sprzeczne z normami moralnymi. I tak może to być np. niespełnienie obowiązków obciążających obdarowanego, które krzywdzą darczyńcę czy niedopełnienie powinności świadczenia pomocy i opieki, jeśli to wynika z łączących strony stosunków rodzinnych. Generalnie ujmując, w kontekście darowizny istnieje powszechne przekonanie o powstaniu więzi wdzięczności pomiędzy darczyńcą i obdarowanym, która niejako stanowi pewną moralną równowartość przedmiotu darowizny.

Niedostatek darczyńcy

Jeśli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek – w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia – dostarczyć darczyńcy środków do życia (których mu brak na usprawiedliwione potrzeby lub w związku z obowiązkiem alimentacyjnym) albo może zwrócić darczyńcy równowartość darowizny.

Opodatkowanie darowizny

Nabycie praw majątkowych z tytułu darowizny rodzi obowiązek podatkowy, co oznacza, że obdarowany ma obowiązek rozliczenia się z urzędem skarbowym. W praktyce, w kręgu najbliższych osób zastosowanie będzie miało zwolnienie od podatku, co nie jest równoznaczne ze zwolnieniem obdarowanego od dokonania formalności w skarbówce!

W przepisach podatkowych znajdziemy podział na poszczególne grupy podatkowe oraz wskazanie kwot wolnych od podatku.

Grupa I: małżonek, zstępni (syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb, zięć, synowa, teściowie

Grupa II: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych

Grupa III: inni nabywcy

Kwoty wolne od podatku:

1) nabycie od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych do 9637 zł – w odniesieniu do I grupy podatkowej;

2) nabycie od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych do 7276 zł – w odniesieniu do II grupy podatkowej;

3) nabycie od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych do 4902 zł – w odniesieniu do III grupy podatkowej.

Przy czym, jeżeli nabycie na własność rzeczy lub praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, to bierze się pod uwagę wartość darowizny przekazanej łącznie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.

„Zerowa grupa podatkowa”

W ramach I grupy podatkowej wyodrębnia się tzw. „O grupę podatkową”, w której wszystkie darowizny – bez względu na ich wartość – mogą być zwolnione z opodatkowania, pod warunkiem dopełnienia niezbędnych formalności. Do grupy należą: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha.  

Warunkiem skorzystania ze zwolnienia od podatku, bez względu na wysokość przysporzenia, jest zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego na druku SD-Z2. W przypadku, gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie przekracza kwotę 9 637 zł otrzymane środki należy udokumentować dowodem przekazania na rachunek lub przekazem pocztowym (oznacza to, że do druku SD-Z2 należy dołączyć wyciąg z rachunku potwierdzający przekazanie środków).

* Przy przekazaniu darowizny w formie aktu notarialnego (np. darowizna mieszkania) zgłoszenia do urzędu skarbowego dokonuje notariusz. Notariusz zaś już nie dokona za nas zgłoszenia darowizny do urzędu w przypadku poświadczenia dziedziczenia.

Niezgłoszenie darowizny skutkuje opodatkowaniem jej na zasadach ogólnych! Wówczas wysokość podatku zależy od kwoty nadwyżki ponad limit wolny od podatku oraz stopnia bliskości osoby obdarowanej i obdarowującej (podatek zaczyna się od 3% nadwyżki). Nieopłacenie podatku może skutkować nałożeniem przez organ podatkowy obowiązku zapłacenia stawki podatkowej wynoszącej 20 % i grozi odpowiedzialnością karno – skarbową.

Podsumowanie

Dokonując darowizny w rodzinie należy dopełnić wszelkich wymaganych prawem formalności formalnych. Istotne znaczenie ma złożenie odpowiedniego zgłoszenia do organu podatkowego. Sam fakt przynależenia do „O grupy podatkowej” nie oznacza, że zawsze jesteśmy zwolnieni ze składania deklaracji do urzędu skarbowego. Jeśli otrzymane w okresie 5 lat darowizny przekraczają kwotę wolną od podatku (odpowiednią dla danej grupy) deklaracja jest obowiązkowa. Ponadto, uchroni Cię od konsekwencji finansowych, jakie możesz ponieść względem organów podatkowych.

Co więcej, zapoznanie się z treścią przepisów dotyczących opodatkowania darowizn jednocześnie wzbogaci Twoja wiedzę w zakresie czynności związanych z opodatkowaniem spadku. Regulacje dotyczące rozliczeń skarbowych związanych z darowiznami znajdą również zastosowanie w przypadku dziedziczenia. Spadkobiercy często nie wiedzą o konieczności dopełnienia formalności, co w konsekwencji może skutkować naliczeniem podatku. A jeśli prawo gwarantuje nam zwolnienia, to warto z nich skorzystać.

Źródła

art. 888  – 902  Kodeksu cywilnego

Ustawa z dnia z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn